To zakaźna choroba, która w przeszłości w Polsce była bardzo częstą i stanowiła duży problem społeczny. Obecnie, dzięki wysiłkom pokoleń lekarzy, częstotliwość jej występowanie znacznie zmalała. Mimo to co roku odnotowywanych jest ponad 3 tysiące zachorowań, znacznie więcej niż w Europie Zachodniej.
Gruźlica jest chorobą podstępną. U większości chorych objawy są mało nasilone i w wielu przypadkach rozpoznaje się ją zbyt późno. U części chorych występują objawy ogólnoustrojowe obejmujące: stany podgorączkowe, nocne poty, złe samopoczucie, utratę masy ciała, a w zaawansowanym stadium – wyniszczenie. U niektórych chorych w plwocinie znajduje się krew, a w zaawansowanej gruźlicy płuc krwioplucie może być obfite. U pacjentów z rozległymi zmianami w płucach może występować duszność. Zajęcie płuc również nie zawsze powoduje objawy. Najczęściej chorzy skarżą się na przewlekły, trwający dłużej niż 8 tygodni kaszel. Ma on różne nasilenie, początkowo zwykle niewielkie, z czasem staje się bardziej dokuczliwy. We wczesnym okresie choroby kaszel ma zwykle charakter suchy. W bardziej zaawansowanej postaci choroby chorzy często odkrztuszają plwocinę.
Podejrzenie zachorowania lekarz wysuwa na podstawie objawów choroby lub wyniku badania radiologicznego płuc. Zazwyczaj konieczne jest wykonanie dodatkowych badań w celu potwierdzenia rozpoznania. Pewne rozpoznanie następuje na podstawie stwierdzenia prątków w badanym materiale.
Gruźlica jest chorobą, której można zapobiegać i którą, jeżeli zostanie wcześnie wykryta, można wyleczyć. Ze względu na szczególne właściwości prątków leczenie zakażenia tymi bakteriami jest odmienne od leczenia „typowych” zakażeń bakteryjnych. Szczególne właściwości budowy prątków powodują, że bakterie te są niewrażliwe na wiele antybiotyków. Ponieważ prątki dzielą się powoli i potrafią przechodzić w stan „uśpienia”, leczenie musi trwać odpowiednio długo. W każdej populacji prątków znajdują się bakterie oporne na niektóre z leków. Dlatego skuteczne leczenie zawiera kilka specyfików. Przerwanie leczenia lub zastosowanie niedostatecznej liczby leków powoduje, że część bakterii przeżywa. Dlatego nie należy nigdy przerywać leczenia bez konsultacji z lekarzem! Może to prowadzić do ryzyka dla zdrowia nie tylko pacjenta, ale i osób, które mają z nim kontakt.
Chorzy na gruźlicę, którzy są zakaźni dla otoczenia są leczeni na oddziale szpitalnym. W domu terapie przechodzą chorzy, u których nie wykrywa się prątków w plwocinie. Prątki są wrażliwe na promieniowanie ultrafioletowe, dlatego wskazane jest otwieranie szeroko okien i częste wietrzenie. W Polsce obowiązuje jednorazowe szczepienie niemowląt szczepionką BCG. Zmniejsza ono ryzyko ciężkich postaci gruźlicy.
